Emotionele slavernij - emotionele bevrijding

In het boek Geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg staat een proces beschreven dat herkenbaar zal zijn voor iedereen die zich losgemaakt heeft van de narcist in zijn of haar leven: van emotionele slavernij naar emotionele bevrijding.

Rosenberg beschrijft drie fases binnen dit proces:

1. In de eerste fase, die hij emotionele slavernij noemt, denken we dat wij verantwoordelijk zijn voor de gevoelens van anderen. Veel partners van narcisten hebben dit al in de kindertijd ontwikkeld, inclusief ikzelf, en daarom zijn we er heel goed in geworden om onszelf verantwoordelijk te voelen voor het geluk van onze partners. Die daar ook nog een schepje bovenop doen door ons het gevoel te geven dat wij inderdaad verantwoordelijk zijn voor hun geluk. Deze fase kan erg lang duren, afhankelijk van je uithoudingsvermogen en je loyaliteit. In deze fase zijn we ons niet bewust van onze afhankelijkheid en denken we dat we goed bezig zijn door onszelf weg te cijferen ten gunste van de ander.
2. Als het besef begint te dagen dat we ons ervan bewust worden dat onze "liefdevolle houding" ten koste gaat van onszelf, komen we in de tweede fase. Dit noemt Rosenberg de onhebbelijke fase. We zijn gaan inzien dat de ander verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk, en als hij met beschuldigingen komt, roepen we boos: dat is jouw probleem, ik ben niet verantwoordelijk voor jouw gevoelens. We weten nog niet hoe we met de ander kunnen omgaan in respect en mededogen, zonder daarbij terug te vallen in de emotionele slavernij. In deze fase kunnen we star en onverzettelijk overkomen: "dit is mijn behoefte en ik wil dat die vervuld wordt", zonder rekening te willen houden met de behoefte van de ander.
3. De derde fase noemt Rosenberg de emotionele bevrijding. Daarin reageren we op de onderliggende behoefte van de ander vanuit mededogen, en nooit vanuit angst, schuld of schaamte. In deze fase "zijn we ons ervan bewust dat we nooit onze eigen behoefte kunnen bevredigen ten koste van anderen. Emotionele bevrijding houdt in dat we duidelijk stellen wat we zelf nodig hebben en tegelijkertijd laten blijken dat de behoeften van anderen ons net zozeer aan het hart gaan". 

Als ik denk aan bovenstaande samenvatting in verband met een relatie met een narcist, dan is het niet moeilijk om de eerste fase te herkennen bij mezelf. En ik kan me ook nog heel goed herinneren hoe ik in de tweede fase ben beland - het geleidelijke proces van groeiend besef en het met kracht emotioneel losmaken uit destructieve patronen. Hoewel dit een positieve stap vooruit is, herkende de hulpverlening dit bij mij niet als iets positiefs en kreeg ik nog wel eens te horen dat mijn manier van reageren te wensen overliet. 

Als ik op internet lees over narcisme en hoe je daarmee om moet gaan, krijg ik de indruk dat het beste advies wat je kunt krijgen is om in deze tweede fase te blijven steken. Om het contact te verbreken of te beperken tot het absolute minimum. Om al helemaal niet te willen proberen om de narcist te begrijpen. Dat vind ik jammer. In het boek van Rosenberg worden veel voorbeelden genoemd van totaal tegenover elkaar staande groepen, zoals Israëliërs en Palestijnen, die door het toepassen van de regels van geweldloze communicatie elkaar ineens toch gaan begrijpen. 

Zelf heb ik een diep gevoel van mededogen voor mijn ex-man. Ik zie dat hij oprecht overtuigd is van zijn gelijk, en hoe hij eronder lijdt dat anderen zijn mening (over mij) niet delen. Ik kan hem natuurlijk geen gelijk gaan geven en ik betwijfel sterk of hij mijn mededogen wil voelen, maar in deze derde fase wil ik mij wel verder ontwikkelen. Ook hiervan wil ik af en toe verslag doen via dit blog.