Geweldloze communicatie - vervolg

Ik had via een algemeen contactformulier mijn nood geuit bij de vereniging van trainers geweldloze communicatie in Nederland. Deze week kreeg ik van een van deze trainers een reactie. Ik vertelde haar hoe de stand van zaken was, en dat mijn ex-man de gegevens van een van de andere trainers had gekregen maar dat ik niet wist of hij daarvan gebruik ging maken.

Ik vroeg haar of zij bereid zou zijn om mijn ex-man zelf op te bellen. Ik verwachtte hierbij namelijk dat er daardoor direct een gesprek zou ontstaan. Hij is er niet de man naar om de verbinding te verbreken, en als er contact is, is er een opening.

Helaas is zoiets tegen de wet. Zij gaat hem dus niet bellen. En ze gaf me heel lief het advies om hem los te laten, zonder verwijt. Zodat ik altijd de weg naar herstel van contact open laat.

Ze schreef er nog bij dat ze begreep hoe frustrerend dit is. Ze had een lezing gegeven aan rechters, advocaten en mediators, en aan hen had ze verteld hoe jammer het is dat er zoveel mensen nog steeds niet-willers zijn, waardoor ze hele processen blokkeren en daarmee veel macht uitoefenen. Ze knikten allemaal (volgens haar).

Ja, jammer is het. Ik had het graag anders gezien, al was het alleen ter wille van onze kinderen. Maar haar advies is waardevol. Het is wat ik al gedaan heb, en wat mijn redding is geweest: loslaten zonder verwijt.

Mijn coach zou zeggen: je hebt toch een zaadje geplant. Wie weet wanneer het toch nog ontkiemt!

Als de nood het hoogst is

Kort geleden schreef ik over de financiële situatie, in de periode dat ik met mijn rug tegen de muur stond. Ik kon geen cent meer pinnen van onze gezamenlijke rekeningen, kon geen bijstand aanvragen omdat ik daarvoor de gegevens niet kon aanleveren, maar was wel voor de helft verantwoordelijk voor de kosten die er nog zijn voor de kinderen in pleegzorg.

Natuurlijk heb ik de hele periode die ik zonder werk zat, gesolliciteerd. Maar het grootste deel van die tijd had ik een agenda waarin elke week wel twee of drie afspraken rondom de situatie gepland stonden, elke keer op verschillende dagen, en daar zijn werkgevers niet dol op. Bovendien is het niet direct handig dat ik weliswaar erg intelligent ben, maar geen recente opleiding heb op mijn niveau. Sollicitaties voor functies op mijn eigen niveau leveren daarom niks op, maar sollicitaties op functies op lager niveau ook niet, omdat werkgevers denken dat ik me daar snel zou vervelen en dan weer weg zou willen.

Een van mijn kinderen had goede ervaringen met een uitzendbureau, waar ze begrip hadden voor zijn situatie (die lijkt een beetje op de mijne - niet zo gek!) en waar ze hem de volgende dag al aan het werk hadden. En toen ben ik maar op goed geluk naar datzelfde uitzendbureau gegaan en heb mijn situatie uitgelegd.
Dezelfde middag had ik een sollicitatiegesprek bij een bedrijf, en drie dagen later stond ik met mijn nieuwe werkschoenen en bedrijfskleding aan achter de kassa van een groothandel in de horeca. Weliswaar tegen minimumloon, maar alles is beter dan niets, en de werktijden sluiten heel mooi aan op de andere afspraken die ik heb (het bezoeken van mijn kinderen en mijn freelance baantje als taalcoach Nederlands aan buitenlandse werknemers van Nederlandse bedrijven). Hiermee kan ik gelukkig mijn hoofd boven water houden - mits er geen gekke dingen gebeuren.

En daarmee is er geen dag geweest dat ik geen eten had of niet kon voorzien in de benodigdheden van de kinderen.

Geweldloze communicatie

Een poosje geleden schreef ik al over geweldloze communicatie (hier). Ik ben diep onder de indruk van de resultaten die Marshall Rosenberg heeft geboekt door mensen in contact te brengen met de gevoelens en behoeften van henzelf en van degenen met wie zij een conflict hadden: verkrachters met hun slachtoffers, moordende etnische groeperingen, straatbendes. Soms kostte het hem dagen om het contact tot stand te brengen, maar hij zegt dat in alle gevallen binnen 20 minuten een oplossing voor het probleem werd gevonden (en verzoening), gerekend vanaf het moment dat men elkaars behoeften en gevoelens begreep en kon verwoorden.

Nu kun je van narcisten van alles zeggen, maar niet dat ze erger zijn dan moordenaars en verkrachters. En omdat ik hoop op vooruitgang in onze situatie, heb ik deze voorgelegd aan de Nederlandse vereniging van mensen die zich beroepsmatig bezighouden met geweldloze communicatie. Al snel werd ik door een van hen teruggebeld, en deze man heeft aangeboden om te helpen, ook al heb ik op dit moment niet de financiële middelen om hem te betalen.

De eerste uitdaging is om het contact tot stand te brengen tussen mijn ex-man en deze meneer. En dat is een grote uitdaging. Als ik zelf zou bellen of mailen, dan zou mijn ex-man bij voorbaat al weigeren. En als hij plotseling wordt opgebeld door een wildvreemd iemand, komt dat ook raar over. De laatste mogelijkheid die wij konden bedenken is dat het gevraagd wordt door iemand anders. Gelukkig wist ik zo iemand, die ons allebei goed gezind is, en die dus zowel toegankelijk is voor mij als dat deze persoon een voorstel kan doen aan mijn ex-man. Deze persoon zal later deze week met mijn ex-man praten en hem zeggen dat er iemand is die beloofd heeft om net zo lang naar hem te luisteren totdat hij zich begrepen weet.

En dat is de stand van zaken op dit moment. Super spannend!

In bochten wringen

Het is vrij lastig als je wel juridisch verantwoordelijk bent voor je gezamenlijke financiën, maar niet met elkaar kunt communiceren.

Ik zou dolgraag met mijn ex-man (en een derde onafhankelijke adviseur) om de tafel willen zitten om onze financiën te bespreken. Dit heb ik hem via de mail voorgesteld. Deze keer kreeg ik wel antwoord, maar dat antwoord bevatte alleen onjuiste aannames over hoe ik was (je kunt ook zeggen: stond vol met beschuldigingen). Het was duidelijk dat het in dit stadium geen goed idee is om met elkaar te praten.

Toch voel ik mij niet alleen verantwoordelijk, ik ben ook juridisch aansprakelijk voor alle financiële transacties die gedaan worden totdat de boedelscheiding een feit is. Als ik niet zo'n rotsvast basisvertrouwen had dat alles in Gods handen is, en Hij alles op de beste manier afwikkelt, had ik een behoorlijke reden om zenuwachtig, depressief, wanhopig en slapeloos te zijn. Maar wat ben ik dankbaar dat mijn welzijn niet afhankelijk is van mijn omstandigheden!

Nu is er niet zoveel wat ik kan doen dat ik niet al doe. Ik heb de hypotheekverstrekker gebeld om te vertellen dat er financiële problemen te verwachten zijn - dit werd zeer op prijs gesteld, maar ook zij kunnen pas wat doen als er echt een tekort is ontstaan. En ik heb de makelaar gebeld waarbij ons huis te koop staat. Wellicht kan hij wat druk uitoefenen op de beslissingssnelheid van mijn ex-man om in zee te gaan met degene die een bod heeft uitgebracht.
Verder is het gewoon afwachten, wachten op de dingen die gaan komen.

Intussen gaat het leven door, ook bij de kinderen. Eén van de jongens belde mij op om te vertellen dat zijn fiets total loss was na een kleine aanrijding. In overleg met de begeleiding van de woongroep waar hij woont heb ik hem gezegd dat hij papa moest bellen, omdat die over de financiën gaat, maar papa heeft hem net zo hard weer naar mij terugverwezen... Dat werkt natuurlijk niet. Wat wel werkt, is een oproep op Facebook, waarop ik niet één, maar wel drie fietsen kreeg aangeboden!
Het kost wat om je kwetsbaar op te stellen door gewoon te laten weten dat je zelf niet in staat bent om voor een andere fiets te zorgen. Maar het levert mooie contacten op. En ik word er zo dankbaar van.

En zo leer ik om mij in nieuwe bochten te wringen - juist goed! Daar word je flexibel van.

Een nieuwe juridische stap

Een van de meest frustrerende dingen is de factor tijd. Ik ben zo iemand die als ze eenmaal iets in haar hoofd heeft, het liefst heeft dat het gisteren al geregeld is. Maar zo werkt het niet. Loslaten is een lastige, maar ontzettend nuttige eigenschap om te leren, en ik krijg meer dan voldoende oefening.

Toen ik mijn laatste gesprek had bij de psychotherapeute, raadde zij mij aan om contact op te nemen met een forensisch mediator. Dat is iemand die door de rechtbank kan worden aangesteld om mensen te dwingen om de tafel te gaan zitten om afspraken te maken (of om in elk geval de mogelijkheid te onderzoeken in hoeverre er afspraken te maken zijn). Ik heb zo'n forensisch mediator aan de telefoon gehad en die bevestigde dat in mijn situatie dit een logische stap zou zijn. Zij zei dat zowel de voogd als de advocaat haar mochten bellen.

Eerst ben ik naar de voogd gegaan. Deze gaf mij een compliment dat ik mijn verantwoordelijkheid op deze manier wilde nemen, maar hij wilde zelf eerst contact met de mediator. Voordat het zover was, waren we twee weken verder. En het enige resultaat was een kort mailtje, dat dit inderdaad een stap zou kunnen zijn, en dat ik dit zelf moest regelen via een advocaat. Wat ik allebei al wist... (Maar goed, ik ben nog steeds van mening dat ik de voogd te vriend moet houden omdat hij uiteindelijk advies aan de rechtbank zal moeten geven over de situatie).

Vervolgens heb ik de advocaat gemaild. Dat ik dit op vrijdag aan het einde van de dag deed, hielp natuurlijk niet voor een snelle voortgang, en ik heb een advocaat die nog nooit eerder te maken had gehad met een forensisch mediator. Dus er moest gewacht worden tot de advocaat ook contact kon leggen met deze mediator, en dat duurde nog eens anderhalve week.

Vandaag heb ik formeel de opdracht gegeven tot deze nieuwe stap: het aanvragen via de rechter van een forensisch mediator, met als doel dat er afspraken gemaakt worden die nodig zijn voor het inrichten van onze levens, inclusief die van de kinderen. En dan is het loslaten en wachten op de volgende stap in dit proces.

Er is alleen één probleem: het geld is op. Daar kwam ik vorige week op pijnlijke wijze achter toen ik probeerde 3 euro te pinnen en dat niet kon. De gezamenlijke bankrekeningen blijken dik in het rood te staan en ik kan dus nu de advocaat niet betalen (ik krijg weliswaar gefinancierde rechtshulp, maar de eigen bijdrage is alsnog 345 euro).
Voor mijn eigen levensonderhoud heb ik iemand gevonden die voor mij wil voorschieten totdat ik het kan terugbetalen (nadat het huis is verkocht), maar dit soort extra uitgaven liggen vrij zwaar op mijn maag.

Ik heb besloten om de factuur gewoon nog even te laten liggen tot de vervaldatum (twee weken) in zicht komt, en dan hoop ik dat mij duidelijk is geworden hoe ik hem kan voldoen.

Mijn leven is in geen geval saai te noemen!

Jeugdherinneringen

Na de sessie van gisteren was het alsof het deksel van mijn kindertijd werd afgehaald. De één na de ander plopten de positieve herinneringen aan mijn moeder op.

Mijn moeder was ontzettend muzikaal. Ze hield veel van zingen en gebruikte dat ook om een positieve sfeer in huis te brengen. Ze bracht zingend het dienblad met koffie en ander drinken naar de kamer, zodat we wisten dat er iets voor ons klaarstond.

Ze zong allemaal wiegeliedjes als we gingen slapen. Ik ken ze nog. Eén van die wiegeliedjes bracht me weer in tranen:

"Moeder zit te driegen
aan een mantelzoom.
Zusje moet nu wiegen.
Broederke, slaap en droom.
Broederke, broederke, broederke mijn
laat mij, laat mij uw moederke zijn".

Een ander jeugdtrauma van mij wordt hier mooi in beschreven. Dat ik de zorg voor mijn jongere zusjes op mij nam om mijn moeder te ontlasten. En mijn uiterste best deed om zo min mogelijk tot last te zijn...

Wat is het toch belangrijk om niets weg te duwen! Om alles open en eerlijk te bekijken, te durven denken, te durven concluderen, en de juiste weg te weten om ermee om te gaan.

Mijn moeder

Vandaag heb ik een volgende sessie met mijn coach gehad over mijn moeder. Hier had ik al de hele week over lopen nadenken, en ik was tot de ontdekking gekomen dat ik wel herinneringen aan mijn moeder had, maar alleen de negatieve. Ik was een heel braaf kind, maar af en toe ging ik toch over de grens die door mijn ouders was getrokken. Wij mochten bijvoorbeeld geen vieze woorden zeggen zoals poep, en toen ik voor mijn 4e verjaardag een setje met letters had gekregen, en dacht slim te zijn door met die letters POEP te schrijven, trapte mijn moeder daar niet in en liet mij mijn mond spoelen met zout water. Mijn andere herinneringen uit mijn kindertijd waren soortgelijk: afkeuring als ik over de grens was gegaan of afkeuring over mijn vermeende ijdelheid, als ik blij was met een setje (gekregen!) lichtroze kleding.

Mijn coach had er een hele kluif aan om in mij de boosheid aan het licht te brengen die er in mij aanwezig was maar die zich goed had verstopt. Ik bleef mijn moeder verdedigen en het goedpraten, wetende dat zij haar best heeft gedaan, en dat zij gewoon het gezinsbeleid uitvoerde. Het stomme is dat ik wel boos kon worden op mijn ouders omdat ze totaal onbegrip hadden voor een broer van mij, en ik weet dat ze hem daarmee diep gekwetst hebben.
Nu is mijn coach er een kei in om te benoem wat er in de weg kan zitten aan onbewuste overtuigingen, en die kan zij mij bovendien uit mijn onbewuste laten elimineren door een opdracht te geven. Zo hebben we de overtuiging geïdentificeerd en weggehaald dat je niet boos mag worden op je ouders. Dat het verkeerd is om boos te worden op je ouders. Dat je de relatie met je ouders slechter maakt als je boos wordt op hen. Enzovoort.

En toen kreeg ik de wonderlijke ervaring dat ik mijn boosheid kon voelen. Het voelde als een boosheid die er gezeten had en weer weg was. Als ik erbij wilde komen, was het alsof een ballon mij ontsnapte en de lucht in vloog. En ik voelde mijzelf zwaarder. In de plaats van de verdrongen boosheid was er begrip gekomen naar mijn moeder. En dat ik mij zwaarder voelde, dat noemde mijn coach 'aarden', ik was beter geaard. Ik was stomverbaasd. Het effect van mijn boosheid willen zien en toelaten, was niet dat de relatie met mijn ouders verbroken werd, maar juist dat die beter werd!
En ik voelde mij ook meer capabel om mijn kinderen te geven wat zij nodig hebben.

Wat is het toch raar om te gaan zien hoe fout het is om kinderen te leren dat boosheid niet mag! Ik heb geleerd om het kind (mijn natuurlijke emoties) met het badwater weg te gooien. Waarbij het badwater staat voor de verkeerde manier om met je natuurlijke emoties om te gaan.

Wat ben ik bevoorrecht dat ik dit (alsnog) mag leren!

Emotionele slavernij - emotionele bevrijding

In het boek Geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg staat een proces beschreven dat herkenbaar zal zijn voor iedereen die zich losgemaakt heeft van de narcist in zijn of haar leven: van emotionele slavernij naar emotionele bevrijding.

Rosenberg beschrijft drie fases binnen dit proces:

1. In de eerste fase, die hij emotionele slavernij noemt, denken we dat wij verantwoordelijk zijn voor de gevoelens van anderen. Veel partners van narcisten hebben dit al in de kindertijd ontwikkeld, inclusief ikzelf, en daarom zijn we er heel goed in geworden om onszelf verantwoordelijk te voelen voor het geluk van onze partners. Die daar ook nog een schepje bovenop doen door ons het gevoel te geven dat wij inderdaad verantwoordelijk zijn voor hun geluk. Deze fase kan erg lang duren, afhankelijk van je uithoudingsvermogen en je loyaliteit. In deze fase zijn we ons niet bewust van onze afhankelijkheid en denken we dat we goed bezig zijn door onszelf weg te cijferen ten gunste van de ander.
2. Als het besef begint te dagen dat we ons ervan bewust worden dat onze "liefdevolle houding" ten koste gaat van onszelf, komen we in de tweede fase. Dit noemt Rosenberg de onhebbelijke fase. We zijn gaan inzien dat de ander verantwoordelijk is voor zijn eigen geluk, en als hij met beschuldigingen komt, roepen we boos: dat is jouw probleem, ik ben niet verantwoordelijk voor jouw gevoelens. We weten nog niet hoe we met de ander kunnen omgaan in respect en mededogen, zonder daarbij terug te vallen in de emotionele slavernij. In deze fase kunnen we star en onverzettelijk overkomen: "dit is mijn behoefte en ik wil dat die vervuld wordt", zonder rekening te willen houden met de behoefte van de ander.
3. De derde fase noemt Rosenberg de emotionele bevrijding. Daarin reageren we op de onderliggende behoefte van de ander vanuit mededogen, en nooit vanuit angst, schuld of schaamte. In deze fase "zijn we ons ervan bewust dat we nooit onze eigen behoefte kunnen bevredigen ten koste van anderen. Emotionele bevrijding houdt in dat we duidelijk stellen wat we zelf nodig hebben en tegelijkertijd laten blijken dat de behoeften van anderen ons net zozeer aan het hart gaan". 

Als ik denk aan bovenstaande samenvatting in verband met een relatie met een narcist, dan is het niet moeilijk om de eerste fase te herkennen bij mezelf. En ik kan me ook nog heel goed herinneren hoe ik in de tweede fase ben beland - het geleidelijke proces van groeiend besef en het met kracht emotioneel losmaken uit destructieve patronen. Hoewel dit een positieve stap vooruit is, herkende de hulpverlening dit bij mij niet als iets positiefs en kreeg ik nog wel eens te horen dat mijn manier van reageren te wensen overliet. 

Als ik op internet lees over narcisme en hoe je daarmee om moet gaan, krijg ik de indruk dat het beste advies wat je kunt krijgen is om in deze tweede fase te blijven steken. Om het contact te verbreken of te beperken tot het absolute minimum. Om al helemaal niet te willen proberen om de narcist te begrijpen. Dat vind ik jammer. In het boek van Rosenberg worden veel voorbeelden genoemd van totaal tegenover elkaar staande groepen, zoals Israëliërs en Palestijnen, die door het toepassen van de regels van geweldloze communicatie elkaar ineens toch gaan begrijpen. 

Zelf heb ik een diep gevoel van mededogen voor mijn ex-man. Ik zie dat hij oprecht overtuigd is van zijn gelijk, en hoe hij eronder lijdt dat anderen zijn mening (over mij) niet delen. Ik kan hem natuurlijk geen gelijk gaan geven en ik betwijfel sterk of hij mijn mededogen wil voelen, maar in deze derde fase wil ik mij wel verder ontwikkelen. Ook hiervan wil ik af en toe verslag doen via dit blog.